Geçmi̇şi̇n Yok Olan Mi̇rası: Kapı Tokmakları

Osmanlı’dan günümüze kadar gelen, kadınlar için ince erkekler için tok ses çıkartan motifli tarihi kapı tokmakları zamana direniyor.

Osmanlı zamanında eve gelenin anlaşılması için kapı üzerine işlenen tokmaklar, şekli ve çıkardığı ses ile farklı anlamlar taşıyordu. Kapının üzerinde ana tokmak ve ana tokmağın altında küçük bir tokmak daha bulunur, kalın ses geliyorsa kapıyı çalanın erkek, ince ses geliyorsa kapıyı çalanın kadın olduğu bilinirdi. Öte yandan, kapı tokmakları üzerinden ailelerin sosyal ve kültürel kimlikleri anlaşılmaktaydı. Fakir evlerdeki kapı tokmakları ince, basit, demir ve halkalar şeklinde, zengin evlerdeki kapı tokmakları kalın, ağır, süslüydü. Anadolu’nun birçok noktasında olduğu gibi Tunceli’nin Çemişgezek ilçesindeki cumbalı evlerin kapısında görülen tarihi tokmaklar adeta zamana direniyor.

Tarihi kapı tokmaklarının Çemişgezek’te varlığını sürdürdüğü aktaran Sezai Akın, “Kapı tokmakları insanımızın kibarlığını gözler önüne seriyor. Çevresi sanatsal motiflerle süslenmiş kapı tokmaklarından ince ses çıkartanı kadının geldiğini, kalın ses çıkartan ise erkeğin geldiğini gösteriyordu. Kalın ses çıkartınca içerden erken açıyor. İnce ses çıkınca içe kadınlar kapıyı açıyor. Bu da geçmişimizin kibarlığını gözler önüne seriyor” dedi.